Translate it!
Do Węgajt przybyliśmy wiosną 1982 roku, jako grupa teatralna olsztyńskiej „Pracowni”, Interdyscyplinarnej Placówki Twórczo – Badawczej, która w trakcie wprowadzania stanu wojennego utraciła swoje miejsce w mieście. Rozpoczęliśmy adaptację budynku gospodarczego na potrzeby teatru. Był on częścią opustoszałego warmińskiego gospodarstwa, położonego kilometr za wsią, na skraju lasu. Kontynuowaliśmy pokazy „pracownianych” spektakli w objazdach. Na miejscu w Węgajtach zaczęliśmy od robienia warsztatów. Pierwszy cykl warsztatowy p.n. „Droga teatru” rozpoczął się w czerwcu 1982 roku, następny „Projekt vacuum” w roku 1984. W nowych i jednak ciężkich warunkach grupa wykruszała się. W roku 1986 powstała nowa grupa, wraz z przybyciem Małgorzaty i Wolfganga Niklausów. Wspólnie założony Teatr wziął nazwę od nazwy naszej wioski. Wkrótce miał dołączyć Witek Broda, Ewa Wronowska a potem Katarzyna Krupka.
Powstanie Teatru Wiejskiego „Węgajty” miało szczególne znaczenie w kontekście politycznym tamtego czasu. Pierwsze dokonania zespołu były odbierane jako zapowiedź odrodzenia życia publicznego i reform demokratycznych. W okresie „długiej nocy” lat 80-tych, po stanie wojennym istotne były działania organiczne, przygotowujące. Był to „czas kultury”. Cechą pierwszych wystąpień artystycznych „Węgajt” był nowy stosunek do tradycji. Był on, z jednej strony demaskatorski, odrzucał stereotypy i klisze epoki peerelowskiej. Z drugiej strony ważne jednak było to, że spektakle „Węgajt” odsłaniały świat tradycji wieloetnicznej i multikulturalnej. „Historie Vincenza”, „Gospoda ku Wiecznemu Pokojowi” wg. „Doliny Issy” Czesława Miłosza – spektakle w reżyserii Wacława Sobaszka – przemawiały do młodego pokolenia, do ludzi, którzy przystępowali do tworzenia nowych instytucji życia publicznego w regionie Warmii i Mazur. Częścią tego procesu była walka o oficjalne uznanie teatru w Węgajtach i zapewnienie mu niezależnego statusu.
Pierwsze spektakle „Węgajt” wywołały też duże wrażenie na festiwalach teatralnych w kraju i za granicą. Widziano w nich elementy nowego „wiejskiego” nurtu w polskim teatrze. Odbierano je w kontekście aktualnych przemian w Europie Środkowej, zwłaszcza, że teatr prezentował obok spektakli również dokumentacje swoich prac badawczych, prowadzonych w takich krajach, jak Macedonia, Białoruś, Słowacja i Ukraina. Były to poszukiwania w dziedzinie pieśni ludowej i teatru obrzędowego.
Pierwsze spektakle: „Historie Vincenza. O prawdziwym Żydzie, Antychryście i Preoswiaszczennym Metropolicie” (1988) wg Stanisława Vincenza, „Gospoda ku Wiecznemu Pokojowi”(1992) wg „Doliny Issy” Czesława Miłosza, „Opowieści kanterberyjskie”(1996) wg Geoffrey’a Chaucera. Prezentacje na festiwalach teatralnych (m.in. „Na Granicy” w Cieszynie, główna nagroda festiwalu w 1993 r.), występy w Niemczech, Czechach, Rosji, na Węgrzech, w Szwajcarii i Hiszpanii.
1991 – założenie organizacji pozarządowej – Stowarzyszenia „Węgajty” (obecna nazwa), w którym od 1995 roku oprócz Teatru Węgajty działa zespół Scholi Węgajty (kier. art. Wolfang Niklaus).
Kolejne spektakle Teatru Węgajty to: „Kalevala – fragmenty niepisane ” (2000), „Upiorny całun” – widowisko plenerowe wg Dziadów Adama Mickiewicza (2001), „Synczyzna” (2004) na podstawie Ślubu i Trans-Atlantyku Witolda Gombrowicza. Od roku 2000 Teatr jest organizatorem Innej Szkoły Teatralnej, cyklu warsztatów i wypraw śladami kolędowania, zapustów i alelujki. Od roku 2003 organizujemy festiwal Wioska Teatralna. Festiwal został w 2008 roku wyróżniony nagrodą „Pro Publico Bono”, za najlepsze dzieło obywatelskie roku. Ostatnie spektakle Teatru Węgajty powstały w ramach cyklu Czterech Żywiołów, realizowane na podstawie wypraw terenowych Innej Szkoły Teatralnej: – „Woda 2030” (2010) – realizacje w Polsce i Niemczech – „Ziemia B” (2011) – realizacje w Polsce, Niemczech, Francji, Białorusi – „Ogień, kryzys, dworzec centralny” (2012) – „Powietrze e(ks)misje” (2013). Kontynuacją cyklu są spektakle „Wielogłos” (2014), „Mniej!” (2015) i „Godzina Zero”(2016). Niezależnie od nurtu pracy Innej Szkoły Teatralnej prowadzimy działania zakorzenione w lokalnej społeczności – spektakl Erdmute Sobaszek i Zofii Bartoszewicz „Prolog komedii” na podstawie tekstów Wisławy Szymborskiej i Anny Wojtyniak, mieszkanki wsi Nowe Kawkowo – oraz projekty teatralne z udziałem miejscowych dzieci.
W 2008 roku zainaugurowaliśmy program Teatru Potrzebnego. Rozpoczęły się projekty z udziałem mieszkańców pobliskiego Domu Pomocy Społecznej w Jonkowie. Spektakle: – „Wesele, domena publiczna” (2009) – „Iwona poślubiona” na podstawie tekstów Gombrowicza (2010) – „Sen nocy letniej” (2011) – „Ulica Krokodyli” z tekstami Brunona Schulza (2014) – „Ubu król, czyli Polacy”(2016). Balansowanie na granicy pomiędzy tworzeniem teatru i muzyki a edukacją i animacją kultury to oś naszego działania. Trzymanie się tego kierunku to jak trzymanie się źródła energii, żywości i pomysłowości. Kierunek lokalny, nastawiony na współpracę miejscowych inicjatyw realizujemy równocześnie z zamiarem rozwiązywania istotnych problemów egzystencjalnych i globalnych. Kontynuujemy podjęty w 2010 roku, ekologiczny temat „przyszłości”. Spektakl zatytułowany „Woda 2030” dotyczył problemów zmiany klimatu. W Polsce temat był dotąd mało popularny, w obecnym sezonie zaczyna jednak coraz ostrzej docierać do opinii publicznej. Zamierzamy w latach 2016 – 2017 podsumować prace naszego cyklu teatralnego, w ramach kompleksowych prezentacji, w kontekście jubileuszu naszej pracy w Węgajtach. Ramy myślowe tego wydarzenia określone zostały formułą „Ĺšródła i przyszłość”. Cel nie tyle symboliczny, co bardziej praktyczny polega na udostępnianiu własnych źródeł, doświadczeń początku w głębokim stanie wojennym i w latach odradzania się demokracji. Chodzi o udostępnianie tych doświadczeń młodym, tym którzy odziedziczą węgajckie „teatra”.